Wstępne badania lekarskie pracownika

Jednym z obowiązków przedsiębiorcy zamierzającego zatrudnić pracownika jest skierowanie go na wstępne badania lekarskie. Niezgodne z prawem jest wykonywanie przez pracownika pracy bez ważnego orzeczenia lekarskiego. Czy jednak zawsze przed pojęciem zatrudnienia badania lekarskie są obowiązkowe?

Skierowanie na badania lekarskie pracownika

Ogólną zasadą, wynikającą z art. 229 § 1 oraz § 4a Kodeksu pracy, jest skierowanie osoby przyjmowanej do pracy na wstępne badania lekarskie. W skierowaniu pracodawca określa stanowisko pracy, a także opisuje warunki pracy uwzględniając informacje o występowaniu na stanowisku pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tym stanowisku. Czynnikami takimi są czynniki fizyczne, pyły, czynniki chemiczne, czynniki biologiczne oraz inne, w tym niebezpieczne, czynniki. Przykładowo praca przy monitorze ekranowym jest czynnikiem fizycznym.

Ważne! Skierowanie na badanie lekarskie wydaje się w trzech egzemplarzach: dla pracodawcy, dla podmiotu wykonującego badanie oraz dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie.

Orzeczenie lekarskie

Na podstawie skierowania na badania wydawane jest orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Zgodnie z art. 229 § 4 pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Orzeczenie lekarskie wydawane jest w dwóch egzemplarzach: dla pracodawcy oraz dla pracownika.

Zwolnienie z wstępnych badań lekarskich

Ustawodawca przewidział możliwość zwolnienia osób ubiegających się o pracę z wykonywania wstępnych badań lekarskich w określonych przypadkach. Wskazuje na to art. 229 § 1¹ Kodeksu pracy, zgodnie z którym wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby:

1. przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
2. przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Innymi słowy, pracodawca może zatrudnić osobę bez jej wcześniejszego skierowania na badania lekarskie przy spełnieniu następujących warunków:

– nie minęło 30 dni od ustania stosunku pracy z poprzednim pracodawcą,

– osoba ubiegająca się o zatrudnienie posiada ważne orzeczenie lekarskie oraz skierowanie na badania lekarskie z poprzedniego miejsca pracy,

– w skierowaniu na badania lekarskie wskazano takie same warunki pracy jak proponowane pracownikowi,

– zatrudnienie nie wiąże się z wykonywaniem prac szczególnie niebezpiecznych.

Powyższe zasady stosuje się również w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.

Skierowanie na badanie i orzeczeni lekarskie – oryginały czy kserokopie w aktach osobowych?

Pracodawcy niejednokrotnie zastanawiają się czy w aktach osobowych należy przechowywać oryginały czy kserokopie dokumentów.

Jak wynika z art. 229 § 7 Kodeksu pracy, pracodawca przechowuje orzeczenia wydane na podstawie badań lekarskich i skierowania uzyskane od osoby przyjmowanej do pracy. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej doprecyzowuje, że dokumenty te mają być przechowywane w części A akt osobowych pracownika.

Ważne! Skierowania na badania lekarskie i orzeczenia lekarskie należy przechowywać w oryginale. Potwierdza to również Państwowa Inspekcja Pracy.

Brak badań lekarskich – konsekwencje dla pracodawcy

Warto pamiętać, że wywiązywanie się pracodawcy z obowiązku kierowania na badania lekarskie oraz przechowywanie w tym zakresie odpowiedniej dokumentacji może być kontrolowane przez Państwową Inspekcję Pracy. Inspektor sprawdza zatem czy pracodawca skierował pracownika na odpowiednie badania, z zachowaniem określonych przepisami terminów i czy posiada wymagane dokumenty, a także czy przechowuje je w odpowiednim miejscu w dokumentacji pracowniczej.

W toku przeprowadzonej kontroli na pracodawcę może zostać nałożona kara grzywny nawet do 30 000,00 zł.