Przepisy w zakresie podatku dochodowego oraz podatku VAT nakładają na przedsiębiorcę obowiązek wykazania każdej wykonanej usługi i jej opodatkowanie. Podkreślić należy, że obowiązek podatkowy powstaje co do zasady w momencie zakończenia wykonania usługi. Nie ma przy tym znaczenia, czy przedsiębiorca otrzyma zapłatę za wykonaną usługę na podstawie wystawionej faktury od kontrahenta czy nie. Co jednak w sytuacji kiedy płatność nie została uregulowana pomimo upływu terminu lub gdy wierzytelność jest nieściągalna?
Ulga na złe długi w przepisach
W przepisach ustawy o VAT (art. 89a) funkcjonuje pojęcie tzw. „ulgi na złe długi”. Jej istota polega na tym, że podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.
Ustawodawca jednocześnie w art. 89a ust. 1a wyjaśnia, że nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, w przypadku gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Warunki zastosowania ulgi za złe długi
Oprócz powyższego, w przepisach określone są dodatkowe warunki, które należy spełnić, aby móc skorzystać z ulgi na złe długi:
- dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 (czyli osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności), zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- Na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty (korekty podstawy opodatkowania oraz podatku należnego):
- wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
- dłużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.
Status dłużnika
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na fakt, że przy stosowaniu ulgi na złe długi istotny jest status obu stron transakcji. Podatnik, który zamierza skorzystać z ulgi na złe długi dwa razy musi sprawdzić status dłużnika. Po raz pierwszy na dzień wykonania świadczenia oraz po raz drugi na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji, w której rozliczana jest ulga na złe długi. Obecnie jest to czynność nie sprawiająca większego problemu, z uwagi na funkcjonujący rejestr „Wykaz podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT, niezarejestrowanych oraz wykreślonych przywróconych do rejestru VAT” dostępny pod adresem https://www.podatki.gov.pl/wykaz-podatnikow-vat-wyszukiwarka. Dzięki rejestrowi w łatwy sposób można sprawdzić status kontrahenta według stanu na konkretny dzień.
Sporządzenie korekty (zastosowanie ulgi na złe długi)
Korekta podstawy opodatkowania oraz podatku należnego może nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem, że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż korekta musi zostać dokonana w tym konkretnym okresie. Nie dokonujemy historycznej korekty, czyli wtedy kiedy sprzedaż była dokonana, ani w żadnym innym okresie niż ten, w którym nastąpiło uprawdopodobnienie nieściągalności.
Jednocześnie wierzyciel zobowiązany jest wraz z deklaracją podatkową, w której dokonuje korekty zawiadomić o tej korekcie właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego wraz z podaniem kwot korekty oraz danych dłużnika.
Dodatkowo, ustawodawca wskazuje na kolejne ograniczenie czasowe limitujące okres, w którym możliwe jest dokonanie korekty. Skorzystanie z ulgi na złe długi jest możliwe pod warunkiem, że od końca roku, w którym była wystawiona faktura, nie minęły dwa lata.
W praktyce zawiadomienie takie składa się na formularzu VAT-ZD. Jednak od lipca (a w przypadku dużych przedsiębiorców od kwietnia) 2020 dodatkowe zawiadomienie nie będzie składane, a informacje na temat zastosowania ulgi na złe długi podatnik uwzględni w treści deklaracji, a dokładniej w łączonym JPK_VAT, w którym podatnik złoży deklarację i ewidencję VAT.
Obowiązek dłużnika w związku z ulgą na złe długi
Przepisy ustawy o VAT a art. 89b ust. 1 nakładają także obowiązek wobec dłużnika. Od W przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towaru lub świadczenie usługi na terytorium kraju w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90 dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Warto także zaznaczyć, że nawet jeżeli wierzyciel nie zdecydował się na zastosowanie ulgi, wobec braku zapłaty i upływu terminu dłużnik musi oddać odliczony uprzednio VAT. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, chodzi wyłącznie o podatek, który uprzednio był rozliczony przez dłużnika jako VAT naliczony.
