Przepisy prawa podatkowego należą do najczęściej zmienianych zasad prawa. Modyfikacje tego samego aktu prawnego następują często nawet kilka razy w tym samym roku. W związku z tempem zmian przepisy redagowane są często niejasno, a w konsekwencji budzą wątpliwości podatkowe.
Dwuznaczne rozumienie zapisów nie powinno być dla obywateli przeszkodą w codziennym życiu. Temu służyć powinna zasada, zgodnie z którą wątpliwości interpretowane powinny być na korzyść podatników. Głosowanie w referendum m.in. na temat tej zasady zapowiedział prezydent Bronisław Komorowski.
Zasada ciężaru dowodowego po stronie organu podatkowego oraz wyjaśniania przepisów prawa w sposób bezpieczny dla obywateli oparta jest o konstytucyjne zasady poszanowania praw podatnika. Działanie wbrew tym zasadom ogranicza pewność obrotu, nie pozwala również na swobodne interpretowanie przepisów podatkowych.
Zasada in dubio pro tributario ma podwójne znaczenie dla obywateli. Po pierwsze, ordynacja podatkowa powinna wskazywać, że niejasny przepis prawa podatkowego powinien zawsze być interpretowany na rzecz podatnika. W konsekwencji podatnik, który znajduje się w określonej sytuacji i stosuje przepis prawa, nie może ponosić negatywnych konsekwencji stosowania go w sposób bardziej korzystny dla niego.
Zasada in dubio pro tributario zawarta została w projekcie noweli Ordynacji podatkowej z grudnia ubiegłego roku. Obecne jej wprowadzenie będzie nie tylko chroniło podatników w przypadku niejasności przepisów prawa, ale może przyczynić się również do ograniczenia dyskutowanej również klauzuli obejścia prawa podatkowego.
Obejście prawa podatkowego batem na podatnika
W szerszym znaczeniu zasadę interpretacji przepisów na korzyść podatników stosować należy również w odniesieniu do klauzuli obejścia prawa. Była ona w ostatnich dniach bardzo ostro krytykowaną za przenoszenie ciężaru procesowego z organu podatkowego, na podatnika. Klauzula obejścia prawa pozwalałaby na to, by organ podatkowy, w sytuacjach stosowania niejasnych przepisów podatkowych, nakładał dodatkowe sankcje na podatników bez ustalania, że działanie było naruszeniem przepisów prawa podatkowego.
Przykład: Podatnik dokonał darowizny na rzecz swojej matki, ta natomiast dokonała darowizny na rzecz swojego męża – ojczyma podatnika. Ten znowu przekazał tę samą kwotę pieniędzy swojej córce z innego małżeństwa. Każda z tych darowizn pozostaje zwolniona z podatku, gdyby jednak dokonana została między podatnikiem a ostateczną osobą, która została obdarowana, to naliczony zostałby podatek.
Wątpliwości zawsze będą rozstrzygane na korzyść podatnika
Tak wynika z nowego brzmienia zmian w ustawie – Ordynacja podatkowa. Dwuznaczności, których nie daje się jasno wyinterpretować z przepisu prawa, mają być jednolicie rozstrzygane na korzyść podatnika. Zasada taka daje podstawę do realizacji podstawowej zasady procesowej zaufania obywateli do organów państwa.
Zmiana przepisów wpływa na odmienne niż do tej pory rozumienie zasady legalizmu, zapisanej w art. 120 Ordynacji. Zgodnie z tym przepisem organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Zgodnie z zasadą in dubio pro tirbutario, zasady tej nie należy interpretować na niekorzyść podatników. Zapis ten do tej pory nie funkcjonował jednak w przepisach ustawy.
Uchwalona 10.07.2015 r. zmiana wprowadzana ustawą o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw dodaje art. 120a, zgodnie z którym „w przypadku różnych wyników wykładni przepisów prawa podatkowego organ podatkowy przyjmuje wykładnię korzystną dla strony postępowania”.
Należy uznać, że nowe brzmienie ustawy powinno być wykorzystywane przede wszystkim w przypadku sądowej kontroli przepisów prawa, będących przedmiotem sporu z organami skarbowymi. Nie oznacza to jednak, że również organ skarbowy nie powinien w większym stopniu zasady tej przestrzegać. Wydaje się jednak, że organy mogą próbować dowodzić, że wykładnia przepisu jest jednoznaczna, w konsekwencji czego dopiero sąd oceni kwestię, czy faktycznie dopuszczalne jest stosowanie zasady in dubio pro tributario.
Inne zmiany zaproponowane przez Sejm
Projekt zmian ustaw podatkowych zawiera ponadto propozycję złagodzenia zasad przeprowadzania kontroli. Zmiany w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej przewidują, że będzie je można przeprowadzać nie tylko w siedzibie firmy lub miejscu wykonywania działalności, ale także w miejscu przechowywania dokumentacji, w tym ksiąg podatkowych. Uchwalone przez Sejm przepisy trafią teraz pod obrady Senatu. Usunięta ma zostać również uciążliwa dla przedsiębiorców zasada korekty kosztów uzyskania przychodów w przypadku nierzetelnych podatników.
