Od 1 stycznia 2025 r. obowiązywać będą nowe przepisy dotyczące zwolnień lekarskich i kontroli L4. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych ulega istotnym modyfikacjom. Planowane zmiany w ustawie wprowadzą nowe regulacje dotyczące postępowania w przypadku niezdolności do pracy.
Nowelizacja ustawy odpowie na wiele pytań zadawanych od dawna przez osoby korzystające ze zwolnień lekarskich, potocznie nazywanych L4 oraz lekarzy, którzy wystawiają te zwolnienia. Dzięki nowelizacji, proces wydawania orzeczeń lekarskich stanie się bardziej przejrzysty i mniej skomplikowany. Nowe przepisy doprecyzują m.in. takie kwestie jak: praca zarobkowa podczas L4 oraz wykorzystanie zwolnienia lekarskiego do niewłaściwych celów.
Praca zarobkowa podczas L4
Według nowego brzmienia przepisów obejmuje wszelkie działania, których celem jest uzyskanie wynagrodzenia, niezależnie od tego, czy są one wykonywane na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, czy też innej podstawy prawnej. Nie są pracą zarobkową czynności sporadyczne, takie jak jednorazowe zlecenia, podejmowane w sytuacjach wyjątkowych. Wątpliwości budziło np. czy właściciel firmy może podpisać fakturę będąc na zwolnieniu lekarski. Odpowiedź brzmi, że może, jeśli nie wykonanie tej czynności naraziło by go np. na straty finansowe.
Wykorzystywania zwolnienia lekarskiego do niewłaściwych celów
Nowe przepisy objaśniają, jakie działania są niedozwolone podczas zwolnienia lekarskiego. Oznacza to, że osoby korzystające ze zwolnienia powinny powstrzymać się od czynności, które mogłyby utrudnić powrót do zdrowia. Jednocześnie dopuszcza się wykonywanie codziennych czynności oraz działania wymuszone wyjątkowymi okolicznościami. Na przykład pójście na spacer w ramach rekonwalescencji nie powinno być traktowane jako wykorzystanie zwolnienia lekarskiego w sposób niewłaściwy.
Postępowania przez ZUS w przypadku, gdy chorego nie ma pod adresem zgłoszonym przez niego
Podczas zwolnienia lekarskiego obowiązuje chorego pracownika podanie aktualnego adresu. Jeśli chory zmienia miejsce pobytu, musi poinformować o tym zarówno lekarza, który wystawił zaświadczenie, jak i ZUS. Zmiana adresu powinna nastąpić nie później niż w ciągu 3 dni od momentu zmiany miejsca pobytu. W nowelizacji ustawy zostało doprecyzowane, że nieobecność chorego w miejscu zamieszkania nie oznacza od razu odebrania zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Chory będzie miał prawo udowodnić z czego wynika jego nieobecność w domu, jeśli ZUS uzna wyjaśnienia nie odbierze choremu zasiłku.
Przebywania za granicą w trakcie korzystania z L4
Jeżeli wynika to ze szczególnych okoliczności lub zaleceń lekarza chory wcześniej wskazawszy adres za granicą jako adres gdzie będzie przebywał na zwolnieniu lekarskim może wyjechać za granicę. Warunkiem jest jednak możliwość przeprowadzenia w tym Państwie na polecenie ZUS kontroli zwolnienia lekarskiego. Taka możliwość będzie najczęściej dotyczyła tylko krajów Unii Europejskiej.
Uprawnienia pracodawcy do przeprowadzenia kontroli L4 swojego pracownika
Każdy pracodawca może we własnym zakresie przeprowadzić kontrolę prawidłowości wykorzystywania przez pracownika zwolnienia lekarskiego od pracy, za które wypłaca z własnych środków wynagrodzenie za czas choroby na podstawie art. 92 Kodeksu pracy. W przypadku pracodawców zgłaszających do ubezpieczenia chorobowe powyżej 20 ubezpieczonych kontrola może również dotyczyć prawidłowego wykorzystania przez pracownika zwolnienia lekarskiego za które pracownik pobiera zasiłek chorobowy, czy też opiekuńczy.
Jeśli pracodawca kontrolujący cel wykorzystania L4 przez pracownika stwierdzi, że pracownik, który korzysta ze zwolnienia lekarskiego wykorzystuje je w sposób niezgodny z przeznaczeniem, sporządza protokół według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia z dnia 27 lipca 1999 r.
W protokole powinny się znaleźć wszelkie ustalenia dokonane podczas kontroli, w tym szczegółowy opis sytuacji w której nastąpiło nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy. Osoba kontrolowana ma prawo do wniesienia uwag do protokołu. Ustalenia kontroli zawarte w protokole kontroli, są podstawą do niewypłacenia pracownikowi zasiłku, czy też wynagrodzenia chorobowego.
W roku 2023 Zakład Ubezpieczeń społecznych skontrolował ponad 450.000 L4. ZUS stwierdził że 29.000 z nich były wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem i wstrzymał wypłatę zasiłków chorobowych opiewające na kwotę ponad 29.000.000 zł.
Warto pamiętać, że wykorzystywanie zwolnień lekarskich niezgodnie z ich celem może skutkować zastosowaniem wobec pracownika kary porządkowej, a w przypadku poważnych naruszeń, kiedy pracownikowi można przypisać winę, także rozwiązać umowę o pracę (wyr. SN z 21.10.1999 r., I PKN 308/99, Legalis).
Zapraszam również do zapoznania się z artykułem na temat różnicy między wynagrodzeniem, a zasiłkiem chorobowym.
